Ćwiczenia słuchu fonematycznego rozpoczynają się już we wczesnej edukacji przedszkolnej.
Pamiętajmy, że słuch fonematyczny, to umiejętność rozróżniania w mowie ludzkiej fonemów, czyli najmniejszych elementów mowy. Innymi słowy oznacza to, że potrafimy m.in. wyodrębnić głoski w wyrazach. Poza tym prawidłowo wykształcony słuch fonematyczny pozwala również na wyodrębnianie z potoku mowy zdań, ze zdań – wyrazów, z wyrazów – sylab i głosek, a także różnicowanie podobnie brzmiących słów itd.
Dla nauczyciela ważne jest, aby uczeń potrafił dokonywać analizy i syntezy słuchowej wyrazów, bo to stanowi wstęp do nauki czytania i pisania. W klasie pierwszej trudno już jest wracać do etapu przedszkolnego i wykonywać zbyt często ćwiczenia typu:
- rozpoznawanie dźwięków wydawanych przez różne instrumenty i przedmioty, głosów zwierząt, urządzeń gospodarstwa domowego
- odtwarzanie podanych rytmów poprzez klaskanie, stukanie, tupanie
- lokalizowanie źródła dźwięków
- rozpoznawanie piosenki po melodii, rytmie.
Oczywiście stosujemy takie zagadki słuchowe, ale na co dzień skupiamy się na czynnościach analityczno-syntetycznych z rożnymi elementami języka.
Zdania, wyrazy, sylaby
1. Rozpoczynamy od wyodrębniania zdań z dłuższych wypowiedzi. Nauczyciel mówi powoli wierszyk, a dzieci układają tyle patyczków, ile słyszą zdań.
2. Nauczyciel układa zdania na temat ilustracji i oznacza kolejne zdania paskami papieru np. Janek pływa. Basia buduje zamek.
3. Dzieci układają zdania do kolejnych sytuacji i ilustrują je paskami papieru na ławce np. Mama leży na leżaku. Tata łowi ryby.
4. Układanie zdań o przedmiotach w klasie wskazanych przez nauczyciela (tablica, książka, okno)
5. Układanie zdań o dowolnie wybranym przez ucznia przedmiocie.
6. Wymyślanie zagadek o tych przedmiotach i liczenie ułożonych zdań.
7. Układanie zdań z zadanym wyrazem.
8. Układnie zdań do obrazka w książce.
9. Układanie zdań do obrazków, a następnie liczenie wyrazów w zdaniu np. Dziewczynka biegnie. Kotek gra na gitarze.
Narysuj tyle kółek, ile słyszysz wyrazów w zdaniu.
Pobierz kartę TUTAJ >>
10. Układanie zdań do schematu (gdzie jeden kolorowy pasek to jeden wyraz).
11. Układanie zdań z podaną liczbą wyrazów, układanie zdań krótkich i długich np. Ułóż zdanie złożone z trzech wyrazów.
12. Wyklaskiwanie wyrazów (lub podskakiwanie na każdy wyraz) przy głośnym wymawianiu zdania, liczenie wyrazów.
13. Rozwiązywanie zagadek, w których odpowiedź jest jednym wyrazem.
14. Zabawa w segregowanie wyrazów np. owoców, warzyw, zabawek.
Każde dziecko jest określonym wyrazem, na sygnał ustawia się w wyznaczonym przez nauczyciela miejscu.
15. Wymyślanie rymujących się wyrazów.
16. Podział wyrazów podanych przez nauczyciela na sylaby poprzez
- klaskanie,
- tupanie,
- grę na instrumentach perkusyjnych,
- układanie odpowiedniej liczby klocków, patyczków, kredek
- cięcie pasków papieru
- rysowanie kółeczek pod obrazkiem
Narysuj tyle kółek, ile słyszysz sylab w wyrazie.
Pobierz kartę TUTAJ >>
17. Wybieranie obrazków rozpoczynających się na daną sylabę np. kogut, korek, koparka.
18. Kończenie rozpoczętego przez nauczyciela wyrazu (imion, przedmiotów) np.
Da … (rek)
pił … (ka)
klo … (cek)
Zabawa może toczyć się w kole. Wyraz kończy dziecko, do którego nauczyciel rzuca piłkę.
19. Wyszukiwanie i odgadywanie wyrazów z daną sylabą:
- Wstaną dzieci, w których imieniu (nazwisku) słychać sylabę sia, ma.
- Wybierz jeden przedmiot z piórnika i powiedz, jaką się zaczyna sylabą.
20. Dzielenie na sylaby wyrazów w wierszu lub piosence.
21. Składanie w wyraz słów mówionych sylabami np.
pa-ra-sol – parasol
tem-pe-rów-ka – temperówka
Zdania, wyrazy, sylaby to pierwszy krok w analizie i syntezie słuchowej. Możemy tworzyć mnóstwo ćwiczeń dotyczących podziału zdania na wyrazy i wyrazów na sylaby, pamiętając, żeby były prowadzone najlepiej w formie zabaw.
Dopiero po opanowaniu tych umiejętności możemy przejść do głoskowania.
PRZEJDŹ >> do ćwiczeń i zabaw rozwijających słuch fonematyczny.
Pozdrawiam
Anna Albrecht
Ćwiczenia i zabawy zostały zaczerpnięte m.in. z książki A.Czochry, I.Tarkowskiej „Mój pierwszy elementarz. Przewodnik metodyczny”
Moja córka miała podobne zadania w pierwszej klasie 🙂
No tak, bo to typowe ćwiczenia dla pierwszoklasistów. 🙂
napewno będzie mi to potrzebne przy średnim synku 😀 Dziękuje przyda mi się bardzo
Świetna pomoc dydaktyczna. Z przyjemnością wykorzystam do pracy z synkiem.
Świetne ćwiczenia i dużo przydatnych informacji. Warto ż tego korzystać. Moja córka jeszcze za mała ale za parę lat taka wiedza może się przydać
Ćwiczenia słuchu fonematycznego rozpoczynamy już z maluchem, potem nie trzeba będzie usprawniać w wieku szkolnym. 🙂 Oczywiście chodzi mi o ćwiczenia z rozpoznawaniem dźwięków z początku artykułu, a nie zabawy z wyrazami czy sylabami. 🙂
Genialne!